archiwum

lato'04
str. 1   str. 2 



reportaże  strona główna



Lenin na Capri

dmitrij bykow


   Chcesz wytłumaczyć, żeś wyjechał na Capri pracować? Nie da się. Na Capri pracować nie jeżdżą. Robotą zajmują się tylko miejscowi, myjąc, karmiąc, wożąc na łódkach najbogatszych turystów Europy. Ale miejscowej ludności Bóg tak przykazał: urodziwszy się w raju, do grobowej deski odpłacaj za swój bajkowy fart. Rosyjskich turystów jest na Capri stosunkowo mało - nasi rzadko mieszczą się w "złotym milionie", a jak się w nim już zmieszczą, to wybierają raczej piernikowe Bali albo tradycyjne Kanary. Z Rosjan bywają tu głównie wycieczkowicze z Ischii - sąsiedniej wyspy, sześć razy większej i tyleż skromniejszej. Gwoli tradycji rosyjskich wycieczkowiczów informuje się, że na Capri żył Gorki i bywał Lenin. I że ten ostatni ma nawet pomnik (w odróżnieniu od Gorkiego, który żadnego pomnika nie ma, choć Lenin spędził tu 18 dni, a Gorki około dwóch tysięcy). Ale pomnikami Rosjanie są już wymęczeni na śmierć, a "matkę" Gorkiego tyle razy przerabiali w szkole, że oglądać miejsc, w których żył małosłodki pisarz nie mają najmniejszej ochoty. (...) Jeśli nawet Rosjan przeganiają galopem obok willi "Blesus", wycieczkowicze zadają dwa pytania: "I po cóż oni, suki, wszyscy tu żyli?" i "Z czegóż oni, gady, w takim miejscu szykowali rewolucję?".

   - A czemuż by i nie szykować - odpowiada inny, starszy wycieczkowicz. - Żreć się nie chce, robić ni chu... Emigranty, kuźwa. Ofiary reżymu. Z tego zbytku Gorki się już nie oczyści. Współczesny turysta zabiłby śmiechem frazę z kapryjskiego listu Gorkiego do Lwowa-Rogaczewskiego: "Przyjeżdżajcie latem, tu pracuje się dobrze, a i życie niedrogie". W najtańszym kapryjskim hotelu najmniejszy pokoik kosztuje od stu dolarów za dobę wzwyż (górnej granicy nie ma). Pracować mu tu dobrze, bydlę. Przez jego robotę tutaj - my musimy być do tej pory tam... Jeszcze się skarżył, że się czuje jak w klatce. A Lenin... Ten to już całkiem... "Dryń-dryń"

   A jednak wszystko było dokładnie tak: Gorki przyjechał tu nie z własnej woli i męczył się bardzo. I wszyscy oni (plus my z fotografem) pracowali tutaj, a nie strugali sybarytów. Co więcej, właśnie na Capri w latach 1907-1910 ważył się los rosyjskiej rewolucji i Rosji jako takiej. Właśnie tu w dni pogromu tak zwanej kapryjskiej herezji rosyjska socjaldemokracja przeżyła wewnętrzny przełom i nieodwracalnie ruszyła najgorszym z możliwych torów.


   II.

   Tematycznej wycieczki "Capri i losy Rosji" nie ma. Poszukując gorkowskiego pokoju w hotelu "Cvisisana" - pierwszym lokum odsuniętego od łask pisarza po przybyciu na rajską wyspę - spytaliśmy sympatyczną kobietę na reception: - Nie wiecie przypadkiem, gdzie u was mieszkał Gorki? - Nie wiem, senior. Ja tu wtedy nie pracowałam. - Uch ty! Jaka szkoda! - U nas wielu mieszkało, senior (wyliczyła kilka dziesiątek najznakomitszych nazwisk Europy).

   Wszystkie próby odnalezienia jakichkolwiek rybaków, pamiętających bytność Lenina i Gorkiego, utrudnione były przez bujną, włoską historię: wielu ludzi opuściło wyspę po depresji, którą Włochy przeżyły mocniej niż sąsiedzi; ktoś zginął w czasie światowych wojen, ktoś zmienił zawód... Znamienita rybacka dynastia Sparado, z głową której - Giovanni Sparado - tak uwielbiał się spotykać i fotografować Gorki - dawno sczezła. Prawie wszyscy poszli w hotelowy biznes, turystykę - jakiż sens teraz łowić na Capri ryby? Rybacy zasilili przemysł nowego rodzaju: za 60 tysięcy lirów od łba (30 USD) przewożą turystów łodzią wkoło wyspy i do Lazurowych Grot (w sezonie jest, naturalnie, drożej).

   Mimo to nieokreślone legendy o Gorkim i jego tajemniczym, łysym przyjacielu przetrwały i w tym środowisku. A o "kapryjskiej szkole" wspomina się tu chętniej i częściej niż w Rosji. Właśnie tutaj wyszła wyśmienita książka "Inna rewolucja" przygotowana przez Vittorio Strada z pomocą naszych gorkistów - Iriny Riewiakinej i Gieorgija Gloweli; w niej właśnie po raz pierwszy odnajdujemy próbę prześledzenia tragicznej historii "krachu mojej tysiąc pierwszej nadziei", jak Gorki nazywał upadek kapryjskiej utopii.

   U nas o tej utopii wspominano niechętnie: przed "pieriestrojką" uważano ją za jeden z gorkowskich "zygzaków", wedle wyrażenia Lenina, i psuła prześliczną biografię, a po "pieriestrojce" historia KPZR mało już kogo interesowała.

   Ale we Włoszech pamiętają - wyspa maleńka, wszystko na widoku.

   - Lenin "rybałki" nie lubił. Drażniło go, że trzeba czekać, siedzieć to w łódce, to na brzegu... Nie umiał nawet tak prostej rzeczy, jak łowić "z palca" - nawet tego uczyli go nasi dziadkowie. "Dryń-dryń" go przezywali, nie pojmował, kiedy ryba bierze. I czy taki człowiek może dobrze rzucić wędkę albo postawić sieć? Właśnie dlatego uczyli go łowić z palca, u nas tylko dzieci tak łowią. Porywczy był, czekać nie potrafił, w rybach się nie orientował kompletnie i w ogóle, opowiadali - z natury rozumiał niewiele. Jakie to drzewo? A to? A czy jadalne? - za chwilę i tak zapominał. Chciał poruszać światami, a nie miał pojęcia, na czym stoi. Wyspę poznawał z mapy, miejscowość z trudem zapamiętywał. Nie o tym widać myślał. A sprzeczali się straszliwie...

   Opowiedział mi to rybak Pietro Lanzo, sam siebie nazywający "kapitanem"; kiedyś służył na dużym statku handlowym. Teraz trochę łowi i wozi turystów na łódce. Tu należałoby - w stylu naszego bohatera - dodać: "człowiek kryształowej duszy, przesiąknięty potem pracy, tym duchem Prawdy" - ale figę. W przeciwieństwie do Gorkiego nie cieszę się reputacją "ludomana" i nie muszę jej ciągle podtrzymywać gadką o tym, jak dobrzy są prości ludzie, jak dumny jestem z przyjaźni z nimi... Miejscowa ludność jest - do ostatniego - skąpa i żulikowata. Turyści ich zepsuli.

   Kiedy hartowało ich życie, kiedy naprawdę ryzykowali na Morzu Tyrreńskim (bywa na nim sztorm nie do śmiechu) - było w nich pewnie coś prawdziwszego. Chociaż kto wie? Lanco dobrze pamięta opowieści swojego ojca, a ojciec jego był jednym z tych chłopaczków, którzy oblegali Gorkiego w porcie, kiedy wychodził witać gości: "Massimo, Gorki! Molto Ricco!" - Maksym Gorki, wielki bogacz!

   - Nie przyszło im do głowy, że do willi "Blesus", pierwszej jego willi, zaprosił go w gościnę sam Krupp, syn tego Kruppa, założyciela dynastii i że opłata była czysto symboliczna. Starszego Kruppa nasi nie żałowali, gadali o nim różnie. Choć to on założył tu Ogrody Sierpniowe (myślicie, że one jeszcze z rzymskich czasów przetrwały? Akurat! To on stworzył), choć on poprowadził drogę do Marina Piccola - wszyscy wiedzieli, że pozwala sobie tam jak Tyberiusz, willę którego odkopywali swoją drogą na jego koszt. Tyberiusz lubił rozpalać swoją chuć widokiem spółkujących chłopców - to jedyne, co było go jeszcze w stanie wybudzić ze starości; o Kruppie mawiali to samo. I była generalnie jakaś dwuznaczność w braniu pieniędzy od takiej rodziny. Ale wtedy milionerzy wspomagali wielu socjaldemokratów, to było modne i uważane za najlepszy sposób ochrony przed rewolucją. "Czort go wie, zacznie się w Rosji, przerzuci i do nas - może wtedy zda się ta pomoc" - tak mniej więcej główkowali.

(...)


   III.

   Nie powiem, żebym współczuł Leninowi tak bardzo z powodu zarzutów. Nie znał przyrody, nie orientował się w przestrzeni. Z tego powodu jego i Czernyszewskiego próbował postponować Nabokow: niby to wiele rozprawiają o materii, a samej materii nie widzą, cierpiąc na jakąś wrodzoną krótkowzroczność - na jedno oko trzy, na drugie pięć. (...) W istocie, Lenin nie orientował się kompletnie ani w botanice, ani w zoologii, ani w budownictwie. Przyroda pełna jest architektonicznego zbytku, a on interesował się jedynie korzyścią - ale nie w tym rzecz: jak i w znanej przypowieści zen o białym źrebięciu, na wyższych stopniach wiedzy zewnętrzne walory rzeczy przestają mieć znaczenie.

   - On kompletnie nie zwracał uwagi na to, co jadł - opowiadał barman Vittorio w nadbrzeżnej budzie, blisko kolejki zębatej. - Wtedy tawerna była oczywiście inna, zupełnie inna. Ale dom ten sam, choć zamiast pizzy i kanapek podawano tu fantastyczną bujabes, ulubione danie rybne na całym wybrzeżu. I naturalnie Gorki przyprowadzał tu Lenina. Czemu nie ma tablicy pamiątkowej? To imię zawsze było wątpliwą reklamą, komunistów u nas w rządzie mało... A poza tym, przyszłoby wieszać te tablice na każdym rogu - na pewno schodzili całą wyspę. Ale Lenin ciągle tylko gadał, niczego nie docenił. Je - i nie patrzy na talerz. Ani razu nie spróbował naszego znakomitego "białego". - A likier Limoncello? - Nie było wtedy likieru Limoncello, to wszystko wymysły, że on jest tradycyjny. Jego stworzono niedawno. Do ryby podawali białe, rzadziej różowe. Gorki lubił wszystkie proste uciechy. A pływał gorzej. Niezbyt lubił pływać, w ogóle do morza czuł nieufność. Często mówił naszym, że nawet najgorszy człowiek jest lepszy od żywiołu. Kiepsko znosił silny wiatr, w czasie sirocco chwiał się na ludzi. A Lenin kąpać się lubił nadzwyczajnie, umiał pływać tyłem. - W sensie? - Nikt nie wie jak. Ale jest taka legenda, że wyrósł przy wielkiej rzece - i tam się nauczył pływać tyłem do przodu. - Gorki też wyrósł przy rzece... - No, ludzie są różni. Jedni lubią żywioł, inni bujabes. - Ciekawe - jaki miał kostium kąpielowy? - Tego akurat nie wiem. Ale jakoś lekko mi go sobie wyobrazić w pasiastym. Stale nosił melonik, który mu swoją drogą pasował - taki burżuazyjny imidż. No i kostium kąpielowy też miał burżuazyjny.

   (...)


   IV.

   Zorganizowana przez Kapryjczyków szkoła była chyba najsympatyczniejszym - jeśli spojrzeć retrospektywnie - socjalistycznym przedsięwzięciem w całej historii RSDRP: Gorki poił, karmił i kwaterował w willi "Blesus" dwa dziesiątki rosyjskich robotników, w tej liczbie urodziwca-samouka Wilonowa z odbitymi nerkami i płucami. Wilonow ten, z początku żarliwy sprzymierzeniec Gorkiego, odciął się później od "bogostroitielstwa" i przeszedł na stronę Lenina. Ale wpierw byli jedno, uderzająco monolityczni - wszyscy odpoczywali, objadali się, łowili ryby i słuchali wykładów. Gorki mówił o historii literatury, Łunaczarski - o historii filozofii, Bogdanow o ekonomii, Pokrowski głosił krótki kurs historii Rosji (który wypuścił w 1920 roku z leninowską przedmową; - Lenin - trzeba mu przyznać - umiał docenić prawdziwych sprzymierzeńców, w tym dawnych oponentów). Takie było Telemskie Schronienie.

   Leninowi, naturalnie, bardzo się to wszystko nie spodobało. Gorki próbował mu wytłumaczyć, że pod słowem "Bóg" rozumie ograniczenie zwierzęcego egoizmu w człowieku, sumienie, mówiąc prosto, - Lenin w odpowiedzi wybuchł tyradą o tym, że wszelki bożek to zło, podłość, odrażające kłamstwo... Do Boga Lenin żywił jakąś niepojętą, diablą nienawiść, nie mającą nic wspólnego z chłodną negacją ateisty.

   (...)

   Willa "Blesus" zmieniła się dziś w hotel "Krupp". (...) - Tu był jego pokój - ochotnie opowiadała Anna, barmanka tegoż "Kruppa". - Tu oni grali w szachy z tym... Jakże mu... Przeczytałam nawet książkę, bo trzeba znać miejsce, w którym się pracuje. Nie wiem, czy publikowano w Rosji fotografię, na której widnieje Lenin z szeroko otwartym gardłem. Śmiech miał, swoją drogą, bardzo nieprzyjemny. - A co ze starym rybakiem, mówiącym Gorkiemu, że "tak śmiać się może tylko uczciwy człowiek"? - Nie wszyscy wiedzą, z czego się śmiał ten uczciwy człowiek. On zawsze chichotał w złośliwej satysfakcji, widząc czyjąś klęskę czy komiczną sytuację. Ktoś po pijanemu pluśnie - a wtedy nie było kolejki zębatej, z brzegu szło się na górę na piechotę, - a on ryczy. "Cha, cha, cha", do łez, bywało. I w szachy zwykle przegrywał. To nie była jego gra. Musiał wygrać za wszelką cenę, a tu: etykieta, zasady... Jeśli można by uderzyć partnera szachownicą po głowie, jestem pewna, że by tak uczynił i uważałby to za prawdziwe, a nie wydumane zwycięstwo. Widzicie ten balkon? Nie mogę was niestety wpuścić do pokoju, bo mieszkają tam teraz ludzie. Ale stolik stoi dokładnie tam, gdzie wtedy. I widok ten sam - na Anacapri, miasto na górze. A w sąsiednim pokoju był gabinet Gorkiego. Mocnych trunków nie pił, nie. Lenin lubił piwo, szczególnie ciemne. To tu zrobiono tę sławną fotografię: Lenin z papugą. Papug było kilka, nie wszystkie mówiły, ale niektóre znały słowo... Nie wiem, jak to jest po rosyjsku... Jedna sylaba, krótkie, oznacza bzdurę. - Chren'? Blaż'? Czusz', najpewniej. - Możliwe. Ciągle go używali w sporach. Wykrzykiwali jeden do drugiego. - A bywało i tak, że Lenin stał na balkonie i napawał się widokiem? - No skąd mam to wiedzieć? W książkach nic o tym nie ma. Myślę, że daleko mu było do tego. Wszystkich wypytywał (sam włoskiego prawie nie znał, żądał, żeby mu tłumaczyć): ile dzieci? Jako kto pracujesz? Jakie wpływy? Właził we wszystkie szczegóły, we wszystkim widział jakąś chytrość, knowanie... Jeśli mu opowiadali jakąś romantyczną miejscową legendę, znajdywał dla niej od razu interpretację ekonomiczną. Nie wiem, czy mu opowiadali bajkę o pochodzeniu wyspy Capri. Bo wyspa w kształcie podobna jest do leżącej dziewczyny - ponoć jej zabronili złączyć się z ukochanym i ona z rozpaczy rzuciła się w morze i skamieniała, a on, również z rozpaczy, zmienił się w Wezuwiusza. Ale jestem pewna, że jeśli by mu opowiedzieli i to - on obowiązkowo wywiódł by samobójstwo dziewczyny z problematyki równouprawnienia kobiet. Piwka popijecie? Ciemne, takie, jak on lubił...

   (...)


   V.

   Pomnik Lenina autorstwa lombardzkiego rzeźbiarza Mancu stanął 1970 roku w rogu Ogrodów Sierpniowych, a dokładniej - Kruppa, i przedstawia trzy trójkątne płaszczyzny, postawione jedna na drugiej z odchyleniem 60 stopni. W centrum wybito profil; jako wzorzec służył, sądząc po jakości wizerunku, jubileuszowy rubel.

   Nigdy w życiu nie widziałem tak popisanego pomnika. Obklejony był ulotkami Berlusconiego i wymalowany wizerunkami nie powiem czego. (...) Dlaczego na Leninie rysują właśnie to - nie mam pojęcia; widać nie miłością się wsławił.

   No i siedziałem pod tym jego obsmarowanym pomnikiem dwie godziny, pod gorącym, kapryjskim słońcem, wśród rajskiej obfitości, aromatu, brzęczenia, szczebiotu - i próbowałem go zrozumieć, ale rozumieć - wielce możliwe - nie było absolutnie czego. Bardzo mądry robotnik nie bez kozery wymienił jako główną jego cechę - prostotę, tylko porównania użył niedokładnego. Jeśli wierzyć Gorkiemu, powiedział on o wodzu: "Prosty jest, jak prawda". Ale prawda nie bywa prosta. Prosta i płaska jest zawsze nieprawda i Lenin jest zaprawdę prosty jak ona. Żaden strateg, genialny taktyk, on zrozumiał dokładnie istotę wszelkiej walki (niczym innym się przecież nie zajmował, walczył jedynie): (...) trzeba zwyciężać za wszelką cenę. Narzucić przeciwnikowi reguły, a samemu grać bez jakichkolwiek reguł. I jeśli byście mieli na przykład prawo stawiać konia jedynie wedle litery "L", a on mógłby chodzić nim, jak królową, i pozostałymi figurami również - przecież to byłyby jego szachy.

   I tak właśnie postąpił z kapryjczykami: usiłowanie zawieszenia dzwoneczków na szyi psa Baskerwillów wyśmiał jako inteligenckie - w pewnym sensie miał rację. Ale właśnie rezygnacja z kapryjskiej, bogdanowskiej idei głoszącej, że rewolucję zaczyna się od wychowania, a nie powstania mas, powiodła rosyjską rewolucję najgorszym z możliwych torów. "Im gorzej, tym lepiej" - to klasyczna dewiza Lenina do 25 października 1917 roku. Później, wykazawszy się genialną niekonsekwencją, wprowadza cenzurę, rozkręca terror. Draka była jego żywiołem: z wrogiem w ceregiele bawić się nie można, zwycięża w każdej drace najprostsza, najbardziej destruktywna tendencja. A on miał do takich tendencji fenomenalnego nosa. O sprawiedliwości społecznej bredzili na początku wieku wszyscy, ale tylko Lenin użył jej, jako zwrotu do urzeczywistnienia najprostszego modelu przejęcia władzy.

   Przy czym władza jako taka była mu zupełnie niepotrzebna. On był bojownikiem czystej wody, zawsze wiedzącym o co i przede wszystkim - z kim walczyć. W rezultacie stworzył system, w którym panowała żelazna konsekwencja: przeżyć mogło tylko najgorsze - podczas gdy inne światowe systemy, nawet najbardziej bandycki kapitalizm, choćby dla pozoru zaopatrują się w listki dobrego: dobroczynności, zrozumienia... W systemie Lenina zwycięża zawsze najprostsze - po raz pierwszy wódz udowodnił to na wyspie Capri, potem udowadniał całe życie. Nie ma nigdy takiej prostoty, żeby na jej miejsce nie znalazła się inna - jeszcze prostsza, bardziej prymitywna; czyż nie zostało to mądrze pomyślane? Że koniec końców sam stał się ofiarą walki złego z gorszym? Stalin okazał się prostszy...

   Kiedy próbowałem się doczyścić pod Leninem, fotograf Burłak spacerował po Sierpniowych Ogrodach i spotkał tłum Meksykanów, którzy po napisie na koszulce poznali w nim Rosjanina. Ktoś z nich spikał po angielsku: - Jak mogliście wypuścić z rąk taki kraj? - spytali. - To było najpotężniejsze imperium na świecie! - Idźcie, wiecie gdzie? - powiedział fotograf Burłak. - Mój dziadek w Moskwie miał własny dom, a babcia z dzieckiem przez tego tu (pokazał pięścią w stronę Lenina) żyli nie wiadomo jak i za granicą ni razu nie byli. Tak, argument wysunęli Meksykanie poważny - imperium było potężne, wiele w nim dobrego. Starość jego, kiedy można już było paplać, a medycyna była jeszcze bezpłatna i nauka żyła na koszt państwa - no i w ogóle wzruszające było imperium. Marazmu było oczywiście w bród, kłamstwa też . I najlepsi czuli się najgorzej. Ci, którzy, zrobiwszy karierę w tamtych czasach, grabili nas później w latach 90., rządzą prawie niepodzielnie i teraz. Wszechobecne kłamstwo uczyniło z ludzi wyrafinowanych cyników, sadystów, w szkołach królowało okrucieństwo, zaszczucie. Iljicz sam uwielbiał innych szczuć, pogwizdać, narozrabiać... Mnie byłoby z nim nieznośnie nudno. Ale widzicie, gdyby nie on, ja bym się w ogóle nie urodził! Pojawiłem się przecie na świecie w wyniku potężnego społecznego przetasowania i nie powiem, żeby rezultat mi się zupełnie nie podobał... (...) Mówiąc krótko: przesiedziałem pod nim dwie godziny i nie zrozumiałem niczego.


   VI.

   Widok na zatokę z ogródka tawerny. W skromnym winie, którem wziął do obiadu, jest jakiś dziwny smak - smak winno-siarkowy - a kolor różowy. Piję w deszczu: wiosna tu grymaśna. W chłodzie kwitnie na Capri migdał, w niebieskawej mgle bieleją dziwnie dalekie miasta.

U Bunina, jak zwykle, wszystko odpowiada rzeczywistości. Jest tu i ogródek tawerny (ten sam), i niebieskawa mgła zatoki i daleki Neapol z Wezuwiuszem w połogu w oddali. I nawet wino ma ten sam siarkowy smak - tyle że wziąłem je nie do obiadu, a zamiast obiadu, dlatego że obiad z winem kosztuje piętnaście razy drożej, niż za czasów Bunina.

   - Znacie ulubioną, leninowską marszrutę? - mówi przewodnik Vincenzo. Imiona tu - można się zasłuchać. Dla samej przyjemności zwrócenia się do kogoś "Vincenzo", warto było przyjechać do Włoch. - On kilka razy wybierał się pieszo na szczyt Monte Solario, podobały mu się tamtejsze dworki. Przejdźmy się, domy przetrwały.

   Wybraliśmy się na Monte Solario w pochmurny, miękki dzień, gęsta mgła leżała na szczycie góry i dziwnie wyglądały w jednym z dworków stare drewniane wrota, których widać od niepamiętnych czasów nikt nie otwierał. Lenin mógł tu kiedyś zajrzeć i ujrzeć tę nieznaną bramę, prowadzącą nie wiadomo dokąd. We mgle rysowało się za nią smutnie jakieś rumowisko (tutaj wszędzie są ruiny), sad, dywan z niewyraźnie szeleszczących liści...

   Tak właśnie, w mej wyobraźni, wyglądają wrota do raju. Stare, drewniane, i żeby za nimi mgła była, obiecująca wszelakość.

   Cóż on tam widział? Dopuszczał możliwość, że coś za nimi jest? Czy w ogóle się nad tym zastanawiał? Nie może istnieć człowiek, który by o tym nie myślał.

   Na podwórzec wbiegł maleńki rudy pies. On niezbyt lubił psy, bardziej mu się podobały koty. Kotów pod pomnikiem dużo - czują, cholery. W ogóle i dzieci i zwierzęta, jak wspomina Gorki, głaskał ostrożnie, jakby bał się im zaszkodzić. To jasne - mało miał doświadczenia. Rzadko się mu zdarzało głaskać po główkach. W ogóle wszystkie żywe, naturalne ludzkie ruchy przychodziły mu z trudem, były niezręczne.

   - Wiecie na przykład, że on nigdy nie rzucił nic naszym ulicznym śpiewakom, ani w ogóle ubogim? - opowiadał Vincenzo. - Uważał, że konieczna jest walka klasowa, a nie żebractwo. Że trzeba biednym pomagać inaczej, nie rozbestwiać ich jałmużną.

   Kwiatów pod jego pomnikiem nie złożyłem. Choć byłoby to jak najbardziej w duchu leninowskim - znacjonalizować kwiatki z miejskich ogrodów i położyć u stóp głównego nacjonalizatora.

   Ale śmieci zebrałem i suche liście z postumentu zmiotłem. I starłem najbardziej rażące nieprzyzwoitości.

   Gdzie by on teraz nie był - za rajskimi, mgłą osnutymi wrotami czy gdziekolwiek indziej - niech wie, że ludzkością kierują nie tylko materialne pobudki.



*




tekst ukazał się pod oryginalnym tytułem "Kapriczczijo" w tygodniku "Ogoniok" nr 45, w listopadzie 2001 roku.

z rosyjskiego: dziennikarze wędrowni (morawiecki)

skróty i podział na rozdziały: dziennikarze wędrowni

LATO 2004  str. 1   str. 2


reportaże  strona główna

wędrowiec © dziennikarze wędrowni